રામરક્ષા પ્રવચન ૧ - રામરક્ષા સ્તોત્રની જન્મકથા

બુધકૌશિક ઋષિની દરેક જીવના કલ્યાણ માટેની આંતરીક ઈચ્છા અને રામનામનો મહિમા

રામરક્ષા પ્રવચન ૧ એ માત્ર એક પ્રવચન નથી, પરંતુ તે રામનામના અપાર સામર્થ્ય અને બુધકૌશિક ઋષિએ આ સ્તોત્ર દુનિયાને કેવી રીતે આપ્યું, તેની એક મનને અદ્ભુત કરનારી ગાથા છે. બાપુએ પ્રવચનની શરૂઆત 'રામ રામ રામ' નામના જાપથી કરી છે. તેઓ જણાવે છે કે, 'રામ' એક જ નામ હજારો નામો કરતાં શ્રેષ્ઠ છે અને જ્યાં તેનું સ્મરણ થાય છે, ત્યાં પાપ ટકી શકતું નથી. મૃત્યુના અંતિમ ક્ષણે જો આ નામ મુખમાં હોય, તો તે માત્ર અંત નથી, પરંતુ જીવનભરની સાધનાનું તે સર્વોચ્ચ બિંદુ હોય છે.

રામરક્ષા સ્તોત્ર: માત્ર મંત્ર નહીં, ઊર્જાનો સ્ત્રોત!
રામરક્ષા સ્તોત્ર એ માત્ર એક સ્તોત્ર નથી, પરંતુ તે એક જાગૃત મંત્ર છે. બાપુએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે, આ રચના એટલે રામનામના મૂળ સુધી પહોંચાડનારી એક ઓજસ્વી પ્રાર્થના છે. "ॐ શ્રીગણેશાય નમઃ" આ મંત્રથી શરૂ થતા આ સ્તોત્રના ઋષિ છે "બુધકૌશિક ઋષિ". બાપુએ એમના નામનો અર્થ અત્યંત સુંદર રીતે સમજાવ્યો છે: 'બુધ' એટલે જાગૃત, વિવેકી અને 'કૌશિક' એટલે મેઘ સમાન. જે રીતે મેઘ પાણીનો સંગ્રહ કરે છે અને યોગ્ય સમયે વરસાદ બનીને વરસે છે, તેવી જ રીતે આ ઋષિ જ્ઞાનનો ખજાનો છે – એવો ખજાનો, જે સતત ભરીભરીને આપવા માટે તૈયાર છે, તેને શોધવાની આવશ્યકતા નથી, ફક્ત તેના લાભાર્થી બનવાની તૈયારી હોવી જરૂરી છે.

રામરક્ષાની જન્મકથા
આ બુધકૌશિક ઋષિનો જીવનપ્રવાસ અત્યંત અદ્ભુત અને પ્રેરણાદાયી છે. રામાયણ કાળ સમાપ્ત થયા પછી જ્યારે લોકો રામનામ ભૂલી ગયા હતા, ત્યારે તેમણે સમગ્ર ભારતભરમાં તીર્થયાત્રા શરૂ કરી. કાશી વિશ્વનાથ મંદિરમાં તેમને સાક્ષાત શિવે દર્શન આપ્યા. શિવે એમને વરદાન માંગવાનું કહેતા, બુધકૌશિક ઋષિએ "આ વિશ્વના પ્રત્યેક જણના મુખમાં રામનામ હોય" એવી ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. શિવે અત્યંત પ્રેમથી કહ્યું કે, આ શક્ય નથી, કારણ કે દરેક જીવને 'કર્મસ્વાતંત્ર્ય' છે – અર્થાત, તેની ઈચ્છા વિરુદ્ધ તેના મુખમાં રામનામ મૂકી શકાતું નથી.
આ જોઈને, શિવ, પાર્વતી, ગણપતિ, કાર્તિકેય અને નંદી આ બધા તપસ્યા કરવા બેઠા. પોતાના ઈશ્વરના પરિશ્રમને જોઈને બુધકૌશિકે પોતે અન્ન-પાણી છોડીને તપસ્યા શરૂ કરી.
છેવટે, જ્યારે શિવની સામે રામ પ્રગટ થાય છે, તે જ ક્ષણે બુધકૌશિક ઋષિની સામે શિવ પ્રગટ થાય છે. બાપુ જણાવે છે, આ ત્રિકાળાત્મક દર્શન છે, રામની જ લીલા છે. રામે એમને વરદાન આપ્યું કે જે કોઈ બુધકૌશિકનું સ્મરણ કરશે, તેના મુખમાં રામનામ સદૈવ રહેશે.
રામ બુધકૌશિક ઋષિને પોતાની સાથે શિવ-પાર્વતીના એકાંતમાં લઈ જાય છે, જ્યાં શિવ-પાર્વતી રામનું સ્મરણ કરતા હોય છે. બુધકૌશિક ઋષિને શિવ-પાર્વતીનું એકાંતનું તેજ સહન થતું નથી. એ તેજ એટલે રામનામ. બુધકૌશિક ઋષિ એ તેજ વિશ્વના કલ્યાણ માટે સહન કરતાં કરતાં અર્ધનિંદ્રાની અવસ્થામાં જાય છે. તે અર્ધનિંદ્રાની અવસ્થામાં જ બુધકૌશિકને રામરક્ષા સ્તોત્ર સંભળાય છે, જે એક દિવ્ય અનુભૂતિ હતી.

સરસ્વતીની કૃપા
બુધકૌશિકને લેખનકર્તૃત્વનો અહંકાર ન આવે તે માટે ભગવતી સરસ્વતીમાતા લીલા કરે છે અને સ્વયં લેખણી હાથમાં લઈને રામરક્ષા લખી નાખે છે.

પહેલીવાર રામરક્ષા કોણે સાંભળી?
રામરક્ષા સ્તોત્ર પૂર્ણ થયા પછી બુધકૌશિકને ‘તે કોને સંભળાવવું’ તેવો પ્રશ્ન પડ્યો. વાલ્મીકિ ઋષિ દોડતા આવ્યા અને કહ્યું કે તેમને તે સાંભળવાનો પહેલો હક છે. ત્યારબાદ ક્રોંચ પક્ષી અને ક્રોંચી, ક્રોંચ પર જેણે બાણ માર્યુ તે શિકારી, જેણે બાણ બનાવ્યું તે લુહાર, જેણે તેને વિદ્યા શીખવી તે લુહારની માતા અને એમ કરતાં કરતાં મનુ ઋષિ સુધી બધા આવ્યા, કારણ કે મનુ બધા માનવોના પૂર્વજ છે. છેવટે બ્રહ્મદેવ અને શિવશંકર પણ આવ્યા અને તેમણે પણ રામરક્ષા સાંભળવાનો પહેલો હક છે એમ કહ્યું. 
બધા જ્યારે સાંભળવાના પહેલા હક વિશે કહેવા લાગ્યા ત્યારે ભગવાન શ્રીરામ પોતે પ્રગટ થયા. તેમણે જણાવ્યું કે રામરક્ષા પહેલીવાર સાંભળવાની તેમની આ સ્પર્ધાને કારણે સમગ્ર વિશ્વ ત્યાં ભેગું થયું છે. શિવે પોતાનું વચન સાચું કર્યું હતું, કારણ કે સમગ્ર માનવજાત રામરક્ષા સ્તોત્ર સાંભળવા માટે ભેગી થઈ હતી અને એટલા માટે કહેવાય છે – "આ વિશ્વમાં એક પણ જીવ એવો નથી, જેણે ક્યારેય રામરક્ષા સાંભળી નથી."

રામરક્ષા: એક અક્ષય ખજાનો
બાપુ છેવટે જણાવે છે કે, રામરક્ષા એ માત્ર સ્તોત્ર નથી પરંતુ આ વિશ્વના સૌને પરસ્પર જોડનારો રામનામનો અક્ષય ખજાનો છે. જે બુધકૌશિક ઋષિએ પોતાનો દેહ, અહંકાર, સર્વસ્વ સમર્પણ કરીને શિવ પાસેથી રામરક્ષા સાંભળી, તે બુધકૌશિક ઋષિને આપોઆપ જ નમસ્કાર કરવામાં આવે છે.
જે રામરક્ષાની જન્મકથા એટલી મહનમંગલ છે, જેના દરેક શબ્દ ખૂબ જ અર્થસભર છે, તે સ્તોત્ર ચોક્કસપણે મહાન હશે તે આપણને સમજાય છે.
આ પ્રવચનમાંથી આપણને રામનામનું મહત્વ, રામરક્ષાની જન્મકથા, ભક્તિની તાકાત સમજાય છે અને બુધકૌશિક ઋષિની નિસ્વાર્થ ભક્તિ, ત્યાગ અને વિશ્વકલ્યાણ માટે તેમણે લીધેલા પરિશ્રમની જાણકારી મળે છે.